Vanihoyat, mo‘jiza yuz berdi, siz to‘qqiz oy kutgan farzandingiz dunyoga keldi. U shunchalik nimjonva himoyasiz bo’lib,sizning g‘amxo‘rligingizga muhtoj. Shuning uchun, hayotning birinchi oyida yangi tug‘ilgan chaqaloqnito‘g‘ri parvarish qilishga imkon beruvchi ba’zi qoidalarni bilish muhim. Yangi tug’ilgan chaqaloqnito‘g‘ri parvarish qilish juda zarurdir, chunki u hayotining dastlabki to‘qqiz oyini steril sharoitda sizning himoyangiz ostida o‘tkazgan. Ammo tug‘ilgandan so‘ng, bola har xil mikroblarga duch keladi, ulardan faqat oila uni himoya qilishi mumkin. Hayotining birinchi oyida bolalar alohida e’tibor talab qiladi.Va bu to‘g‘ridan-to‘g‘ri bir nechta omillarga bog‘liq: Birinchidan, bola tug‘ilishidan oldin steril muhitda bo‘lgan va tug‘ilgandan keyin u mikroblar mavjud muhitga duch keladi. Ikkinchidan, bolada juda himoyasiz joy – kindik yarasi bor, uni davolash muhim vazifalardan biri sanaladi. Uchinchidan, bolada biron bir joyida ko‘rinmaydigan mayda tirnalishlar paydo bo‘lishi va bu orqali infeksiya ham kirib borishi mumkin. Erta tug‘ilgan chaqaloqqa g‘amxo‘rlik qilishjuda puxta tayyorgarlik va e’tiborni talab qiladi, chunki bunday chaqaloqlarning immuniteti juda sust bo‘ladi[1].
Parvarishning asosiy tamoyillari
vazifalarni alohidaajratib ko’rsatish mumkin:
-bolada keyinchalik allergik reaksiyalar paydo bo’lmasligi uchun yumshoq o’yinchoqlarni, kitoblarni va chang to’plashi mumkin bo’lgan barcha narsalarni olib tashlash lozim;
-chaqaloq bo‘lganxonalarni har kuni tozalash;
-nafaqat chaqaloq tanasini, balki uning atrofidagi narsalarni tozaligini saqlash;
-gigiyenikmuolajalarni amalga oshirish;
-bola xonasini doimiy ravishda shamollatish;
-chaqaloqning kundalik kiyimini har kuni almashtirish, uni yuvishvaikki tomonidan dazmollash.
Kasalxonadanchiqqandan so‘ng, uyga darhol mehmonlarni taklif qilmaslik kerak.Chaqaloq hali mukammal bo’magan immunitet tizimiga ega bo’lganligi sababli, u juda ko’p begona mikroblarga bardosh bera olmasligi mumkin.
Tozalik – bu bolani muvaffaqiyatli parvarish qilishning kalitidir.
Tozalik farzandingizning salomatligi uchun juda muhimdir, chunki atrofimizda mavjud bo’lganchangda kasallik keltirib chiqaradigan ko‘plab mikroblar mavjud. Kichik bolalar dunyoni o’rganishga va hamma narsani og’ziga tortishga intilgani sababli ular mikroblarga ko’proq duch keladilar. Bolani qo’lingizga olishdan oldin, umuman keraksiz bakteriyalardan xalos bo’lish uchun qo’lingizni sovun va suv bilan yuvishingiz kerak. Yangi tug’ilgan chaqaloqlarni parvarish qilishningto’g’ri bajarilishini ta’minlash uchun onalar o’z tirnoqlarining o’sib ketmasliginidoimiy nazorat qilishlari zarur. Yosh onaga o’z farzandini cho’miltirish vauning kiyimlarini almashtirish kun tartibidagi asosiy vazifaga aylanadi. Yangi tug’ilgan chaqaloqqa g’amxo’rlik qilishda uni ertalabki tuvakka tutish alohida rol o’ynaydi.Oddiy tozalik qoidalariga rioya qilish orqali bolangizga g’amxo’rlik qilishda muvaffaqiyatga erishishingiz mumkin[1].
Go’dakni yuvintirish.
Go’dakni yuvintirish yangi tug’ilgan chaqaloqqa g’amxo’rlik qilishning birinchi qadamidir.Bu esa yosh ota-onalardan o’ziga xos sabr-toqatni talab qiladi.Chunki chaqaloqni yuvintirish jarayoni kattalarning yuvinishidan keskin farq qiladi. Bola paxtadan yasalgan tampon yoki maxsus yumshoq material bilan yuviladi. Yuvintirish uchun mo’ljallangansuv qaynatilgan bo’lishi va uning issiqlik darajasi xona haroratida bo’lishi kerak. Bundan tashqari, siz bolangizni o’zingizning nam va toza kaftingiz bilan yuvishga urinib ko’rishingiz mumkin. Yuvintirish qiyinchiliklari bolaning o’zi bilan sodir bo’lgan jarayonga qanday munosabatda bo’lishiga bog’liq bo’ladi.
Chaqaloq ko’zlarini parvarish qilish.
Yangi tug’ilgan chaqaloqning ko’zlarini parvarish qilish sizning go’dagingiz salomatligini asrashning ajralmas qismidir.Chaqaloq ko’zlarining shilliq pardalari mikroblarga juda ta’sirchan bo’lganiva yallig’lanish jarayoni osonlik bilan yuzaga kelishi mumkinligi sababliularni parvarishlash muhimdir.Bolaning ko’zlari suvga namlangan paxtadan yasalgan maxsus yostiqchalar bilan yuviladi.Ko’zlarni yuvishda ularning tashqi burchak qismidan ichki burchagiga tomon paxta bilan harakat qilinadi.Har bir ko’z alohida yuviladi. Keyin quruq paxta olinadivako’zlarni quritish uchun ularni yuvish yo’nalishiga o’xshash harakat qilinadi[2].
Bolakaylarning burnini parvarish qilish.
Yangi tug’ilgan chaqaloqning burni uchun g’amxo’rlik ham bolani parvarishlashdamuhim rol o’ynaydi.Chunki go’dakning burnida erkin nafas olishga xalaqit beradigan va oziqlanishni qiyinlashtiradigan qobiqlar paydo bo’ladi. Natijada bola og’iz orqali nafas oladi, ko’krakdan bosh tortadi, bezovtalanadi. Bolaning burnini tozalash uchun burunning har bir teshigiga bir tomchidan maxsus mo’ljallangan yog’ni tomizish kerak, so’ngra paxtali yumshoq tayoqcha bilan yumshagan qobiqlarni olib tashlash kerak.Bunday holda, bolaning burun yo’llarining nozik shilliq qavatiga zarar bermaslik uchun paxta sumkasini har qanday qattiq narsalarga o’ramang[3].
Go’dakning quloqlarini parvarish qilish.
Bolangizning quloqlarini tozalash uchun siz juda ehtiyot bo’lishingiz va quloqlarga suv tushmasligini kuzatishingiz kerak. Jarayon aurikulalarni yuvish bilan boshlanadi.Keyin paxta momig’idan flagellum pastga siljiydi, u yordamida paxta momig’ini chuqur kiritmaslik uchun bolaning quloq kanalini tozalash kerak.
Jinsiy organlarni parvarish qilish.
Yangi tug’ilgan chaqaloqning jinsiy a’zolariga g’amxo’rlik qilish ham uni parvarishlashning muhim qismi hisoblanadi. Bolani har kuni ertalab tuvakka tutgandan so’ng yoki uyqusida kelgan hojatinitozalash uchun uning jinsiy a’zolari va orqasini xona haroratidagi iliq suv bilan yuvish zarur. Yangi tug’ilgan chaqaloqni yuvish quyidagi tarzda amalga oshiriladi.Toza qo’llar bilan iliq suv quyilib,oldindan orqaga, ya’ni jinsiy a’zolardan anusga (orqa teshik) tomon harakat bilan yuviladi.Ushbu yo’nalishda yivish juda muhimdir, chunki orqa teshikdan chiqqan ahlat jinsiy a’zolarga tushganda patologik jarayonlarni keltirib chiqarishi mumkin. Shundan so’ng, bola sochiq bilan muloyimlik bilan quritiladi va terining tabiiy burmalari maxsusyallig’lanishga qarshi kukun bilan changlanadi.
Teri parvarishi.
Yangi tug’ilgan chaqaloqning terisini parvarish qilish uning hayotining birinchi kunlaridan boshlab amalga oshiriladi.Buning uchun go’dakni har kuni cho’miltirish, so’ngra esa chaqaloqning nozik terisini maxsus krem yoki moy bilan yog’lanadi.Bunda krem yoki moyning bola organizmiga qanchalik mos kelishi hisobga olinishi zarur. Siz kindik yarasi bitgandan 2 soat o’tgach bolangizni yuvishingiz mumkin. Bu haqda yosh ota-onalarga ona va chaqaloqning birinchi huzuriga kelgan shifokor yoki akusher xabar beradi. Bundan tashqari, yosh onalar tibbiyot xodimlaridan ushbu jarayon qanday qilib to’g’ri bajarilishini sorab, batafsul bilib olishlari tavsiya etiladi. Go’dakni cho’miltirish uchun sizga, ayniqsa, chaqaloqlar uchun maxsus mo’ljallanganvanna (tog’oracha)kerak bo’ladi.Uni boshqa maqsadlarda ishlatish ta’qiqlanadi.Cho’milish uchun tayyorlangan suv 37 ° C bo’lishi va yangi tug’ilgan chaqaloqning tanasini to’liq qoplashi uchun vannani to’ldirishi kerak. Hayotning birinchi yilidagi chaqaloq uchun cho’miltirilgandan so’ng foydalaniladigan sochiq va tagliklar isitish qurilmasi bilan isitilishi kerak. Olti oygacha bo’lgan chaqaloq mochalkasiz vaboshqa vositalarsiz toza va yumshoq qo’l bilan yuvilishi darkor[4].
Chaqaloq tirnoqlarini parvarish qilish.
Har haftada bir marta bola tirnoqlarini kesib turilishi kerak, shunda u uxlab yotganida yoki uyg’onganida o’sgan tirnoqlari bilan o’ziga shikast yetkazmaydi. Buning uchun sizga qirralari yumaloq maxsus qaychi kerak bo’ladi.Jarayonni boshlashdan oldin qaychini sovunli suvda yuvib, keyin quritishingiz kerak.
Kindik yarasini parvarishlash.
Yangi tug’ilgan chaqaloqdagi kindik yarasini to’g’ri parvarish qilish uchun juda oddiy qoidalarga rioya qilish kerak: Birinchidan, kindik yarasini vodorod peroksid yoki yashil surtma (zelyonka) bilan har kuni dezinfektsiyalashni amalga oshirish kerak, shunda u orqali infeksiya o’tmaydi. Ikkinchidan, kindik ichakchasidagi ajralish paytigacha kindik yarasiga namlik kirishiga yo’l qo’yilmaslik kerak. Agar namlik kirib qolsa, darhol kindiknidezinfektsiyalashkerak. Yangi tug’ilgan chaqaloqning kindigini to’g’riparvarish qilishda bolalar uchun tayyorlangan birinchi tibbiy yordam to’plamida quyidagilar mavjud bo’lishikerak:
Bolani yuvgandan so’ng, vodorod peroksid pipetka bilan kindik yarasiga tomiziladi.Eritma ko’piklanishdan to’xtashivakindikdagi qobiqlarni yumshatishi uchun biroz kutishingiz kerak. Gemorragik qobiqlar ajralmalar sariq yoki qon aralashgan bo’lishi mumkin. Yumshatilgandan so’ng, kindik yarasi atrofidagi terini ehtiyotkorlik bilan va iloji boricha kattaroq tortish orqali kindik ochiladi, tekshiruvdan o’tkaziladi va paxta bilan ajralmalar qoldiqlarini ehtiyotkorlik bilan olib tashlash kerak bo’ladi[5]. Keyin kindik joyini sterillangan paxta yoki yumshoq doka bilan ularni tekkizish (ishqalash emas) orqali quriting. Shundan so’ng siz kindik yara atrofidagi terini yashil surtma (zelyonka) bilan qoplashingiz mumkin. Vodorod peroksidni qo’llashda agarda yana ko’pik paydo bo’lmasa, undan foydalanish talab etilmaydi. Odatda normal sharoitda kindik yarasini parvarishlash muolajasi jarayonida chaqaloq og’riq sezmaydi, ozgina noqulaylik tug’diradi. Ota-onalar kindik yarasiga tegishdan qo’rqmasliklari kerak.Agar kindik yarani yetarli darajada parvarishlanmasaunga tutashgan to’qimalarning yallig’lanishi natijasida yiringlash holati (yiringli omfalit) kuzatilishi mumkin[6].
Agar yangi tug’ilgan chaqaloqning kindigi namlanib qolsa, nima qilish kerak?
Agar yangi tug’ilgan chaqaloqdagi kindik yarasi uzoq vaqt davomida bitmasa, ajralmalar paydo bo’lishi kuchaysa, ota-onalar bu fakt haqida jim turmasliklari kerak va darhol shifokor bilan maslahatlashishlari kerak.
Kindik va taglik.
Kindik yarasi taglik (podguznik) tagida qolib ketishi mumkin emas. Uning tez bitishini ta’minlash, kindik yarasining tezroq qurishivanamlanishni qo’zg’atmaslik hamda infeksiyani oldini olish uchun kindik yarasi atrofini ochiq holda saqlash kerak. Taglikni (podguznik) shunday kiyintirish kerakki, uning yuqori qirrasi yarani shikastlamasin, kindik atrofdagi terinizararlamasin.Ba’zi bir ishlab chiqaruvchilar yangi turdagi kindiklar uchun maxsus kesmalar mavjud bo’lgan tagliklarni taklif qilmoqdalar. Agar yangi tug’ilgan chaqalog’ingiz juda kichkina bo’lsa va kerakli taglikni topa olmasa? Siz shunchaki kindikni erkin nafas olishiga to’sqinlik qiladigan chekkani bukib ochib qo’yishingiz kerak. Taglikni o’z vaqtida almashtirish juda zarur. Ota-onalar siydik vaaxlatlar bitmagan kindik yarasiga tushmasligiga ishonch hosil qilishlari kerak[7].
[1] https://hartmann-shop.ru/mothers/kak_pravilno_ukhazhivat_za_novorozhdennym_doma/
[2] Никитин Б. П. Здоровое детство без лекарств и прививок. С-30.
[3] https://babymedical.com.ua/6-sposobov-pochistit-nos-rebenku/
[4] https://mykharkov.info/news-companies/uhod-za-kozhej-novorozhdennogo-vazhnye-pravila-kotorye-stoit-znat-58510.html
[5] https://proroditelstvo.ru/articles/mladenets/gigiena/kak-obrabatyvat-pupok-u-novorozhdennogo/
[6] Никитин Б. П. Здоровое детство без лекарств и прививок. С-28.
[7] Никитин Б. П. Здоровое детство без лекарств и прививок. С-30.
[1]http://idealrodi.ru/club_budushih_i_lyubyashih_roditeley/uhod_za_novorogdennim_rebenkom_v_roddome
O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi huzuridagi «Oila va xotin-qizlar» ilmiy-tadqiqot instituti
Portalda eʼlon qilingan materiallardan nusxa koʻchirish, tarqatish va boshqa shakllarda foydalanish faqat tahririyat yozma roziligi bilan amalga oshirilishi mumkin.
© 2021 Baxtiyor oila
Sayt yaratuvchisi 
