Фарзандингиз барча тирик жон каби о‘сиши учун қувват (калория) ва озуқавий моддалар (оқсил, ёг‘, углевод, витамин, минерал моддалар)га муҳтож. Болангиз бу нарсаларни агар то‘г‘ри озиқлансангиз, етарли миқдорда қабул қилиб, сог‘лом туг‘илади. Она организми табиатан болани керагича таъминлаш учун мослашган. Ҳомиладорлик, албатта, вазн ортиши билан кечади. Ҳар қандай сог‘лом аёл бу даврда о‘ртача 12 кг қо‘шимча вазн йиг‘ади. Бу ко‘рсаткич умумий берилган. Ҳар бир аёлда вазн ортиши турлича бо‘лиши мумкин. То‘ладан келган, гавдали аёлларда ко‘проқ, аксинча, озг‘ин, жуссаси кичкина аёлларда бу ко‘рсаткичдан камроқ бо‘лиши мумкин. Лекин боланинг сог‘- саломат туг‘илиши учун ко‘п ҳам ортиқча вазн то‘пламаган маъқул.
Калория (то‘г‘рирог‘и, килокалория) организмда ёқилг‘и сифатида аъзолар о‘з вазифасини бажаришига хизмат қилади. Ҳар бир озуқа моддаси таркибига ко‘ра турлича калорияга эга. Масалан, оқсил ва углеводлар 1 грамм моддада 4 калория, ёг‘лар эса тахминан 9 калория атрофида бо‘лади. Аёллар бир кунда 1800-2000 калория истеъмол қиладилар. Ко‘пчилик аёллар ҳомиладорлик вақтида ҳам аввалгидек овқатланадилар. Бу уларнинг о‘зларини яхши ҳис қилишларига, ҳомилаларининг сог‘лом о‘сишига халақит қилмайди. Организмингизга қулоқ солиб, егингиз келган нарсаларни енг. Икки киши учун озиқланиш икки баробар ко‘п ейиш керак, дегани эмас, балки икки баробар сифатли овқатланиш деганидир.
Биринчи навбатда бо‘лажак онага оқсил зарур. Унинг таркибига кирувчи аминокислоталар одам то‘қимаси ҳужайраларининг «қурувчи материали» ҳисобланади ва боланинг о‘сишида о‘з таъсирини ко‘рсатади. Ҳомиладор аёл кунига 75-100 гр оқсил тановул қилиши лозим. Бу тахминан ҳар куни 3 стакан сут, 0,5 кг творог, 2 та тухум ва 100 гр го‘шт ёки балиқ деганидир. Го‘шт (мол, курка, товуқ), балиқ (шу жумладан, қисқичбақа), сут ва сут маҳсулотлари (творог, қатиқ, пишлоқ), дуккаклилар, ёнг‘оқ оқсил моддасига жуда бой. Ҳомиладор аёл таомидаги оқсил моддаси ко‘п бо‘лса ҳам, енгил ҳазм бо‘лиши лозим. Яхшиси, уларни турлича қилиб, алмаштириб истеъмол қилиш мақсадга мувофиқ. Чунки го‘шт ва балиқ таркибида темир моддаси бо‘лса, сутли маҳсулотлар калсийга бой, донли ва дуккаклилар эса организмга турли витамин ва минералларни етказиб беради. Углеводлар Углеводлар организмга қувват ато этади. Уларнинг «чаққони» бир зумда очлик ҳиссини ё‘қотиб, кучга киргизади, лекин бу ко‘пга чо‘зилмайди. Улар шоколад, шакар ва кремли ширин пишириқлардир. Бу турдаги ширинликлар танада ёг‘ қатлами сифатида то‘плангани учун ҳам уларнинг фойдасидан зарари ко‘проқ. Нон, бо‘тқа, макарон, сабзавотлар секин парчаланувчи аралаш углеводлардан иборат. Улар организмдаги қанд миқдорини ко‘таради ва анча вақтгача ушлаб туради. Бундан ташқари, ушбу маҳсулотлар ошқозон-ичак фаолиятини яхшилайди, ич қотиши ва ко‘нгил айнишининг олдини олади. Энг асосийси, улар вазн ортишига сабаб бо‘лмайди.
Ёғлар ҳам ҳомиладор аёлнинг озуқасида бўлиши лозим. Улар организмни қувват билан таъминлайди. Гўшт, сут, зайтун каби маҳсулотларда бўлади. Шунингдек, ўсимлик ёги, сариёг ва маргаринда ҳам кўп миқдорда ёғ моддаси бор. Яхшиси, улар тўйинмаган ёғлар бўлсин. Дастурхонингиздаги сариёғ сифатли бўлмаса, унда фойдали моддалар жуда кам. Бундай сариёғ сариқ ва қаттиқ бўлади. Ёғлар билан бирга организмимизга ишлаб чиқарилмайдиган баъзи озуқа бирикмалари ҳам тушади. Булар бола миясининг ривожланишига ўз таъсирини кўрсатувчи айрим асосий кислоталаридир. А, Д, Е витаминлари шулар жумласидандир. Улар писта, зайтун, ерёнғоқда бўлиб, меъёрида истеъмол қилинса, зарарсиздир. Кундалик ёғ миқдорини 4 ошқошиқ ёғ ё маёнезда ёхуд 400 гр ёғсиз гўштда ёки 8 та товуқ тухумида, шунингдек, 16 ошқошиқ сметанада топишингиз мумкин. Албатта, энг маъқули етарли ёғ миқдорини турли маҳсулотлардан олган яхши. Бутербродларда сариёғ, салатларда ўсимлик ёғидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ ва балиқ ёғини ҳам истеъмол қилишни унутмаслик керак.
С витамини организмда тўқималарнинг қайта тикланиши, жароҳатларнинг тез битишига хизмат қилади. Бола учун эса тўғри ўсиши, суякларининг мустаҳкам бўлиши ва тишлари учун зарур. Бу витаминнинг алоҳида хусусияти шундаки, у организмда сақланиб турмайди. Шунинг учун уни ҳар куни озуқа орқали қабул қилиш керак. Витамин С асосан ситрус меваларда кўпроқ бўлади. Харид қилишда грейпфрут, апелсин ёки мандариндан қайси бирини танлашни билмасангиз, албатта, биринчисига эътибор қилинг. Айнан грейпфрут ўзида С витамини кўплиги билан мақтана олади. Туғилажак фарзанднинг соғлигига ҳам хавфсиз. Мандарин эса фойдаси озлиги ва аллергия чақирувчилиги сабабли бу рўйхатнинг охиридан ўрин олган. Лекин бу витамин фақатгина ситрус меваларда бўлади, дегани эмас. Витамин С қулупнай ва малинада, помидорда, гулкарамда, шовулда ҳам топилади. Бу маҳсулотларни янгилигида, энди узилганида истеъмол қилиш мақсадга мувофиқ. С витаминининг ёруғликда узоқ вақт бўлиши ва кўп қайнатилиши унинг ёқолишига олиб келади.
Калсий суяк тузилишида муҳим аҳамиятга эга моддадир. Агар ҳомилага онаси озуқасидаги калсий етарли бўлмаса, ўзига кераклигини онасининг суяк ва тишларини емириш ё‘ли орқали олади. Шунинг учун ҳомиладор аёлнинг саломатлиги ва туғилажак боланинг соғлом бўлишида калсийнинг аҳамияти катта. Бундан ташқари, калсий қон босимига ҳам ижобий таъсир кўрсатади. Унутмаслик лозимки, истеъмол қилинадиган кал- сийнинг фақатгина 30% и организм томонидан ўзлаштирилади. Шунинг учун ҳомиладор аёлга 1000- 1200 мг калсий қабул қилиш тавсия этилади. Сут, қатиқ, творог ва кефирда калсий кўп. 3 стакан сут ёки 800 гр творог кундалик қабул қилинадиган калсий миқдорини таъминлайди. 1 литр сутда 1200 мг калсий бор. Сут маҳсулотларидаги калсий бошқаларига нисбатан яхши ўзлаштирилади. Шунингдек, у балиқда, гўштда ва нонда ҳам учрайди. Бодом, ерёнғоқ ва қуруқ меваларда ҳам калсий моддаси бор. Албатта, бу миқдордаги калсийни бир ўтиришда қабул қилиб бўлмайди. Шунинг учун уни кун давомида уч-тўрт маротаба турли маҳсулотлардан олишга ҳаракат қилинг.
Витамин В гуруҳи сули бо‘тқасида ко‘п бо‘лади. Гречкадан қилинган бо‘тқа ва шургуруч кейинги о‘ринда турради. Витамин В дон қобиг‘ида бо‘лгани учун камроқ ишлов берилгани мақсадга мувофиқ. Шунингдек, бу гуруҳ витаминлар қора нон, карамда учрайди.
Витамин А ҳомиланинг ўсиши ва ривожланишида катта рол ўйнайди. У ўсаётган тўқима, тери қопламаси, кўз равшанлиги ва суяклар учун зарур. Бу витамин икки хил – А витамини ва бета-каротин ёки провитамин шаклида бўлиб, организмимизда А витаминига айланади. Аввалгиси ҳайвон ёгларида, кейингиси эса сариқ рангдаги сабзавотларда, меваларда ва кўкатларда учрайди. А витаминини керагидан ортиқча қабул қилиш хавфли бўлиб, ҳомила туғма нуқсонлар билан туғилишига сабаб бўлиши мумкин. Уни овқат билан қабул қилганингизда бундан қўрқмасангиз ҳам бўлади. Лекин қўшимча витаминлар қабул қилганингизда аввал врачингиз билан маслаҳатлашганингиз яхши.
Фолий кислотаси янги тўқималарнинг ўзаро бирикиши, уларнинг бўлиниши ва янгиланиши учун зарур. Шундай экан, пайдо бўлган кунидан бошлаб катта тезлик билан аъзолари ривожланиб ўсаётган ҳомила учун унинг нечоғли аҳамиятга эгалигини айтиб ўтиш шарт эмас. У туғилажак фарзандингизнинг мияси ривожланишига ижобий таъсир кўрсатади. Фолий кислотаси етишмаслиги ҳомиланинг ўсишдан орқада қолишига ва, ҳаттоки, муддатидан илгари туғуруқларга олиб келиши мумкин. Янги сабзавотлар (ширин қалампир, сабзи, карам), мевалар (ўрик, туршак, шафтоли, қулупнай, банан, қовун), пишлоқ ва жигар букислотага бой. Бироқ уни фақат озуқа орқали қабул қилиш етарли эмас. Барча витаминлар каби у ҳам организмимизда узоқ оқ вақт сақланиб турмайди. Ҳомиладор бўлганингизни билган кунингиздан фолий кислотасига бой маҳсулотлардан кўпроқ истеъмол қилинг. Яна ҳам яхшиси, буни она бўлишни истаган кунингиздан бошланг.
Темир моддаси эритроцитлар таркибида бўлиб, гемоглобин ҳосил қилишда иштирок этади. У эса ўз навбатида тўқималарни кислород билан таъминлайди. Ортиқча темир моддаси жигарда захира сифатида туради. Ҳомиладорлик вақтида темир моддасига бўлган эҳтиёж ортади. Чунки ҳомила шахсий темир захирасини тўплай бошлайди. Охирги ойларга бориб бу талаб 6-8 маротабага ошади. Буни қондириш учун эса олдин тўпланган захира бўлиши лозим. Темир моддаси етишмаган ҳомиладор аёлда ва туғилажак фарзандида камқонлик бошланиши мумкин. Буни вақтида аниқлаш учун доимий тизимли қон таҳлили ўтказиб борилади. Етарлича темир моддаси захирасига эга бўлмаган бўлғуси онанинг анемияга чалиниш эҳтимоли кўпроқ. Агар сиз билан ҳам шундай ҳолат рўй берса, саросимага тушманг. Шифокорингиз таркибида темир моддаси бўлган маҳсулотлардан кўпроқ истеъмол қилишингизни айтиб, керакли дориларни ёзиб беради. У мол гўштида, жигарда, бўтқаларда, карамда, қовунда кўп миқдорда бўлади. Темир моддаси витамин С билан яхши ўзлаштирилади. Кўп миқдорда аччиқ чой ичманг. Ундаги теин моддаси темирнинг ўзлаштирилишига тўсқинлик қилади.
Тўғри овқатланиш ҳомиладорлик давридаги бир қанча муаммоларнинг олдини олади. Маълумки, бўлажак она ўз вазнини назорат қилиб бориши керак. Керагидан ортиқча вазн тўплаётганингизни сезсангиз, турли кўринишларда кўпроқ карам енг. Ананас ҳам организмда ортиқча ёғлар йиғилишига ё‘л қўймайди. Қўл ва оёқлар шишганда таомномангиздан таркибида туз кўп бўлган маҳсулотларни чиқариб ташланг. Булар қаторига колбаса ва сосискалар ҳам киради. Бундай шишларда шифокорингиз сизга камроқ сув ичишингизни тавсия қилади. У билан маслаҳатлашиб, сув ўрнига бодринг ёки тарвуз ейишингиз мумкин. Шунда ҳам фойда бермаса, ҳомиладорликдаги шишларни ё‘қотишнинг бошқа усуллари ҳам бор. Кунига икки литр сув ичинг. Суюқ овқат ва сут таркибидаги сув миқдори ҳам шунинг ичида. Албатта, бошланишига бундай парҳез сизга қийинчилик туғдиради. Бунинг устига аввал нима еганингизга эътибор қилмаган бўлсангиз. Лекин ёдингизда бўлсин, сизнинг ихтиёрингизда фақатгина тўққиз ой бор, холос. Шу вақт ичида сиз туғилажак фарзандингизнинг келажагига яхшигина мустаҳкам асос яратишингиз мумкин. Мана шу тўққиз ой ичида болангизнинг соғлиги ва ривожланиши бутунлай сизнинг қўлингизда бўлади.
© 2021 Baxtiyor oila
Developed by 
