Ваниҳоят, мўжиза юз берди, сиз тўққиз ой кутган фарзандингиз дунёга келди. У шунчалик нимжонва ҳимоясиз бўлиб,сизнинг ғамхўрлигингизга муҳтож. Шунинг учун, ҳаётнинг биринчи ойида янги туғилган чақалоқнитўғри парвариш қилишга имкон берувчи баъзи қоидаларни билиш муҳим. Янги туғилган чақалоқнитўғри парвариш қилиш жуда зарурдир, чунки у ҳаётининг дастлабки тўққиз ойини стерил шароитда сизнинг ҳимоянгиз остида ўтказган. Аммо туғилгандан сўнг, бола ҳар хил микробларга дуч келади, улардан фақат оила уни ҳимоя қилиши мумкин. Ҳаётининг биринчи ойида болалар алоҳида эътибор талаб қилади.Ва бу тўғридан-тўғри бир нечта омилларга боғлиқ: Биринчидан, бола туғилишидан олдин стерил муҳитда бўлган ва туғилгандан кейин у микроблар мавжуд муҳитга дуч келади. Иккинчидан, болада жуда ҳимоясиз жой – киндик яраси бор, уни даволаш муҳим вазифалардан бири саналади. Учинчидан, болада бирон бир жойида кўринмайдиган майда тирналишлар пайдо бўлиши ва бу орқали инфексия ҳам кириб бориши мумкин. Эрта туғилган чақалоққа ғамхўрлик қилишжуда пухта тайёргарлик ва эътиборни талаб қилади, чунки бундай чақалоқларнинг иммунитети жуда суст бўлади[1].
Parvarishning asosiy tamoyillari
вазифаларни алоҳидаажратиб кўрсатиш мумкин:
-болада кейинчалик аллергик реаксиялар пайдо бўлмаслиги учун юмшоқ ўйинчоқларни, китобларни ва чанг тўплаши мумкин бўлган барча нарсаларни олиб ташлаш лозим;
-чақалоқ бўлганхоналарни ҳар куни тозалаш;
-нафақат чақалоқ танасини, балки унинг атрофидаги нарсаларни тозалигини сақлаш;
-гигиеникмуолажаларни амалга ошириш;
-бола хонасини доимий равишда шамоллатиш;
-чақалоқнинг кундалик кийимини ҳар куни алмаштириш, уни ювишваикки томонидан дазмоллаш.
Касалхонаданчиққандан сўнг, уйга дарҳол меҳмонларни таклиф қилмаслик керак.Чақалоқ ҳали мукаммал бўмаган иммунитет тизимига эга бўлганлиги сабабли, у жуда кўп бегона микробларга бардош бера олмаслиги мумкин.
Тозалик – бу болани муваффақиятли парвариш қилишнинг калитидир.
Тозалик фарзандингизнинг саломатлиги учун жуда муҳимдир, чунки атрофимизда мавжуд бўлганчангда касаллик келтириб чиқарадиган кўплаб микроблар мавжуд. Кичик болалар дунёни ўрганишга ва ҳамма нарсани оғзига тортишга интилгани сабабли улар микробларга кўпроқ дуч келадилар. Болани қўлингизга олишдан олдин, умуман кераксиз бактериялардан халос бўлиш учун қўлингизни совун ва сув билан ювишингиз керак. Янги туғилган чақалоқларни парвариш қилишнингтўғри бажарилишини таъминлаш учун оналар ўз тирноқларининг ўсиб кетмаслигинидоимий назорат қилишлари зарур. Ёш онага ўз фарзандини чўмилтириш ваунинг кийимларини алмаштириш кун тартибидаги асосий вазифага айланади. Янги туғилган чақалоққа ғамхўрлик қилишда уни эрталабки тувакка тутиш алоҳида рол ўйнайди.Оддий тозалик қоидаларига риоя қилиш орқали болангизга ғамхўрлик қилишда муваффақиятга эришишингиз мумкин[1].
Гўдакни ювинтириш.
Гўдакни ювинтириш янги туғилган чақалоққа ғамхўрлик қилишнинг биринчи қадамидир.Бу эса ёш ота-оналардан ўзига хос сабр-тоқатни талаб қилади.Чунки чақалоқни ювинтириш жараёни катталарнинг ювинишидан кескин фарқ қилади. Бола пахтадан ясалган тампон ёки махсус юмшоқ материал билан ювилади. Ювинтириш учун мўлжаллангансув қайнатилган бўлиши ва унинг иссиқлик даражаси хона ҳароратида бўлиши керак. Бундан ташқари, сиз болангизни ўзингизнинг нам ва тоза кафтингиз билан ювишга уриниб кўришингиз мумкин. Ювинтириш қийинчиликлари боланинг ўзи билан содир бўлган жараёнга қандай муносабатда бўлишига боғлиқ бўлади.
Чақалоқ кўзларини парвариш қилиш.
Янги туғилган чақалоқнинг кўзларини парвариш қилиш сизнинг гўдагингиз саломатлигини асрашнинг ажралмас қисмидир.Чақалоқ кўзларининг шиллиқ пардалари микробларга жуда таъсирчан бўлганива яллиғланиш жараёни осонлик билан юзага келиши мумкинлиги сабаблиуларни парваришлаш муҳимдир.Боланинг кўзлари сувга намланган пахтадан ясалган махсус ёстиқчалар билан ювилади.Кўзларни ювишда уларнинг ташқи бурчак қисмидан ички бурчагига томон пахта билан ҳаракат қилинади.Ҳар бир кўз алоҳида ювилади. Кейин қуруқ пахта олинадивакўзларни қуритиш учун уларни ювиш йўналишига ўхшаш ҳаракат қилинади[2].
Болакайларнинг бурнини парвариш қилиш.
Янги туғилган чақалоқнинг бурни учун ғамхўрлик ҳам болани парваришлашдамуҳим рол ўйнайди.Чунки гўдакнинг бурнида эркин нафас олишга халақит берадиган ва озиқланишни қийинлаштирадиган қобиқлар пайдо бўлади. Натижада бола оғиз орқали нафас олади, кўкракдан бош тортади, безовталанади. Боланинг бурнини тозалаш учун буруннинг ҳар бир тешигига бир томчидан махсус мўлжалланган ёғни томизиш керак, сўнгра пахтали юмшоқ таёқча билан юмшаган қобиқларни олиб ташлаш керак.Бундай ҳолда, боланинг бурун йўлларининг нозик шиллиқ қаватига зарар бермаслик учун пахта сумкасини ҳар қандай қаттиқ нарсаларга ўраманг[3].
Гўдакнинг қулоқларини парвариш қилиш.
Болангизнинг қулоқларини тозалаш учун сиз жуда эҳтиёт бўлишингиз ва қулоқларга сув тушмаслигини кузатишингиз керак. Жараён аурикулаларни ювиш билан бошланади.Кейин пахта момиғидан флагеллум пастга силжийди, у ёрдамида пахта момиғини чуқур киритмаслик учун боланинг қулоқ каналини тозалаш керак.
Жинсий органларни парвариш қилиш.
Янги туғилган чақалоқнинг жинсий аъзоларига ғамхўрлик қилиш ҳам уни парваришлашнинг муҳим қисми ҳисобланади. Болани ҳар куни эрталаб тувакка тутгандан сўнг ёки уйқусида келган ҳожатинитозалаш учун унинг жинсий аъзолари ва орқасини хона ҳароратидаги илиқ сув билан ювиш зарур. Янги туғилган чақалоқни ювиш қуйидаги тарзда амалга оширилади.Тоза қўллар билан илиқ сув қуйилиб,олдиндан орқага, йаъни жинсий аъзолардан анусга (орқа тешик) томон ҳаракат билан ювилади.Ушбу йўналишда йивиш жуда муҳимдир, чунки орқа тешикдан чиққан аҳлат жинсий аъзоларга тушганда патологик жараёнларни келтириб чиқариши мумкин. Шундан сўнг, бола сочиқ билан мулойимлик билан қуритилади ва терининг табиий бурмалари махсусяллиғланишга қарши кукун билан чангланади.
Тери парвариши.
Янги туғилган чақалоқнинг терисини парвариш қилиш унинг ҳаётининг биринчи кунларидан бошлаб амалга оширилади.Бунинг учун гўдакни ҳар куни чўмилтириш, сўнгра эса чақалоқнинг нозик терисини махсус крем ёки мой билан ёғланади.Бунда крем ёки мойнинг бола организмига қанчалик мос келиши ҳисобга олиниши зарур. Сиз киндик яраси битгандан 2 соат ўтгач болангизни ювишингиз мумкин. Бу ҳақда ёш ота-оналарга она ва чақалоқнинг биринчи ҳузурига келган шифокор ёки акушер хабар беради. Бундан ташқари, ёш оналар тиббиёт ходимларидан ушбу жараён қандай қилиб тўғри бажарилишини сораб, батафсул билиб олишлари тавсия этилади. Гўдакни чўмилтириш учун сизга, айниқса, чақалоқлар учун махсус мўлжалланганванна (тоғорача)керак бўлади.Уни бошқа мақсадларда ишлатиш таъқиқланади.Чўмилиш учун тайёрланган сув 37 ° C бўлиши ва янги туғилган чақалоқнинг танасини тўлиқ қоплаши учун ваннани тўлдириши керак. Ҳаётнинг биринчи йилидаги чақалоқ учун чўмилтирилгандан сўнг фойдаланиладиган сочиқ ва тагликлар иситиш қурилмаси билан иситилиши керак. Олти ойгача бўлган чақалоқ мочалкасиз вабошқа воситаларсиз тоза ва юмшоқ қўл билан ювилиши даркор[4].
Чақалоқ тирноқларини парвариш қилиш.
Ҳар ҳафтада бир марта бола тирноқларини кесиб турилиши керак, шунда у ухлаб ётганида ёки уйғонганида ўсган тирноқлари билан ўзига шикаст етказмайди. Бунинг учун сизга қирралари юмалоқ махсус қайчи керак бўлади.Жараённи бошлашдан олдин қайчини совунли сувда ювиб, кейин қуритишингиз керак.
Киндик ярасини парваришлаш.
Янги туғилган чақалоқдаги киндик ярасини тўғри парвариш қилиш учун жуда оддий қоидаларга риоя қилиш керак: Биринчидан, киндик ярасини водород пероксид ёки яшил суртма (зелёнка) билан ҳар куни дезинфекциялашни амалга ошириш керак, шунда у орқали инфексия ўтмайди. Иккинчидан, киндик ичакчасидаги ажралиш пайтигача киндик ярасига намлик киришига йўл қўйилмаслик керак. Агар намлик кириб қолса, дарҳол киндикнидезинфекциялашкерак. Янги туғилган чақалоқнинг киндигини тўғрипарвариш қилишда болалар учун тайёрланган биринчи тиббий ёрдам тўпламида қуйидагилар мавжуд бўлишикерак:
пахта таёқчалари;
яшил суртма (зелёнка);
водород пероксид;
пипетка;
пахта материали.
Болани ювгандан сўнг, водород пероксид пипетка билан киндик ярасига томизилади.Эритма кўпикланишдан тўхташивакиндикдаги қобиқларни юмшатиши учун бироз кутишингиз керак. Геморрагик қобиқлар ажралмалар сариқ ёки қон аралашган бўлиши мумкин. Юмшатилгандан сўнг, киндик яраси атрофидаги терини эҳтиёткорлик билан ва иложи борича каттароқ тортиш орқали киндик очилади, текширувдан ўтказилади ва пахта билан ажралмалар қолдиқларини эҳтиёткорлик билан олиб ташлаш керак бўлади[5]. Кейин киндик жойини стерилланган пахта ёки юмшоқ дока билан уларни теккизиш (ишқалаш эмас) орқали қуритинг. Шундан сўнг сиз киндик яра атрофидаги терини яшил суртма (зелёнка) билан қоплашингиз мумкин. Водород пероксидни қўллашда агарда яна кўпик пайдо бўлмаса, ундан фойдаланиш талаб этилмайди. Одатда нормал шароитда киндик ярасини парваришлаш муолажаси жараёнида чақалоқ оғриқ сезмайди, озгина ноқулайлик туғдиради. Ота-оналар киндик ярасига тегишдан қўрқмасликлари керак.Агар киндик ярани етарли даражада парваришланмасаунга туташган тўқималарнинг яллиғланиши натижасида йиринглаш ҳолати (йирингли омфалит) кузатилиши мумкин[6].
Агар янги туғилган чақалоқнинг киндиги намланиб қолса, нима қилиш керак?
Агар янги туғилган чақалоқдаги киндик яраси узоқ вақт давомида битмаса, ажралмалар пайдо бўлиши кучайса, ота-оналар бу факт ҳақида жим турмасликлари керак ва дарҳол шифокор билан маслаҳатлашишлари керак.
Киндик ва таглик.
Киндик яраси таглик (подгузник) тагида қолиб кетиши мумкин эмас. Унинг тез битишини таъминлаш, киндик ярасининг тезроқ қуришиванамланишни қўзғатмаслик ҳамда инфексияни олдини олиш учун киндик яраси атрофини очиқ ҳолда сақлаш керак. Тагликни (подгузник) шундай кийинтириш керакки, унинг юқори қирраси ярани шикастламасин, киндик атрофдаги теринизарарламасин.Баъзи бир ишлаб чиқарувчилар янги турдаги киндиклар учун махсус кесмалар мавжуд бўлган тагликларни таклиф қилмоқдалар. Агар янги туғилган чақалоғингиз жуда кичкина бўлса ва керакли тагликни топа олмаса? Сиз шунчаки киндикни эркин нафас олишига тўсқинлик қиладиган чеккани букиб очиб қўйишингиз керак. Тагликни ўз вақтида алмаштириш жуда зарур. Ота-оналар сийдик ваахлатлар битмаган киндик ярасига тушмаслигига ишонч ҳосил қилишлари керак[7].
[1] https://hartmann-shop.ru/mothers/kak_pravilno_ukhazhivat_za_novorozhdennym_doma/
[2] Никитин Б. П. Здоровое детство без лекарств и прививок. С-30.
[3] https://babymedical.com.ua/6-sposobov-pochistit-nos-rebenku/
[4] https://mykharkov.info/news-companies/uhod-za-kozhej-novorozhdennogo-vazhnye-pravila-kotorye-stoit-znat-58510.html
[5] https://proroditelstvo.ru/articles/mladenets/gigiena/kak-obrabatyvat-pupok-u-novorozhdennogo/
[6] Никитин Б. П. Здоровое детство без лекарств и прививок. С-28.
[7] Никитин Б. П. Здоровое детство без лекарств и прививок. С-30.
[1]http://idealrodi.ru/club_budushih_i_lyubyashih_roditeley/uhod_za_novorogdennim_rebenkom_v_roddome
© 2021 Baxtiyor oila
Developed by 
